لیزینگ چیست؟

اعتبار سنجی در شرکتهای لیزینگ و مقایسه آن با بانکها :

شاید بتوان گفت مهمترین مرحله در فرایند اعطای تسهیلات مالی و اعتباری ، مرحله اعتبار سنجی متقاضی اخذ تسهیلات است ، چرا که تداوم روند جریان مثبت نقدینگی و به تبع آن سودآوری و ادامه حیات شرکت ، به وصول مطالبات بستگی دارد و وصول مطالبات ، در گرو اعتبار سنجی دقیق متقاضیان اخذ تسهیلات است . اگر چه مرحله اعتبارسنجی ، به طور مشترک هم در بانکها و موسسات مالی و اعتباری و هم در شرکتهای لیزینگ اجرا می شود ، اما سازوکار اعتبار سنجی در این دو نهاد با یکدیگر تفاوتهای اساسی دارد .

بطور کلی در مدلهای بانکی تنها ریسک احتمال نکول مشتری ( احتمال عدم توانایی مشتری در بازپرداخت بدهی ) برآورد می شود ، درحالی که در مدل های اعتبار سنجی مربوط به صنعت لیزینگ علاوه بر ریسک نکول ، ریسک های مربوط به فروشنده کالا و ریسک فروش مجدد دارایی نیز باید مد نظر قرار گیرد .

1 - مروری بر مفهوم ، جایگاه و فرآیند عملیاتی لیزینگ

لیزینگ ، یک ابزار تأمین مالی است که براساس آن متقاضیِ دارایی ( مستأجر ) می تواند در قالب قرارداد اجاره و در ازای پرداخت مبالغ مشخص اجاره بها به مالک دارایی ( موجر ) ، از منافع آن دارایی استفاده کند . مهمترین ویژگی قرارداد لیزینگ این است که استفاده از منافع دارایی ، از مالکیت آن جدا شده است . اهمیت لیزینگ در تأمین مالی به اندازه ای است که امروزه در کشورهای پیشرفته حدود یک سوم تأمین مالی بخش خصوصی از طریق لیزینگ انجام میشود .

2 - انواع ریسک در شرکت های لیزینگ

شرکت های لیزینگ عمدتاً با طیف وسیعی از ریسک ها مواجه اند :
1 - ریسک اعتباری Credit Risk
2 - ریسک عملیاتی Operational Risk
3 - ریسک قانونی Legal Risk
4 - ریسک شهرت Reputation Risk
5 - ریسک نرخ سود Interest rate Risk
6 - ریسک نقدینگی liquidity Risk
7 - ریسک بازار Market Risk
8 - ریسک نرخ ارز Foreign Exchange Risk
9 - ریسک استراتژیک Strategic Risk

3 - ریسک اعتباری در صنعت لیزینگ

ریسک اعتباری در صنعت لیزینگ ، از سه بخش تشکیل شده است :
الف - ریسک مستأجر (Laesee Risk) : این ریسک به زیان احتمالی ناشی از عدم ایفای تعهدات مستأجران در پرداخت اقساط اجاره ، مربوط است . به بیان دیگر این ریسک بیانگر احتمال نکول تعهدات مشتریان ( مستأجران ) در قبال شرکت لیزینگ است .
ب - ریسک دارایی (Asset Risk) : دارایی مورد اجاره ، وثیقه اصلی یک قرارداد اجاره است . ریسک دارایی شامل ریسک ناشی از مشکلات مربوط به بازپس گیری دارایی مورد اجاره از مستأجر ، هزینه های احتمالی مربوط به فروش دارایی مورد اجاره و عدم تطابق بین ارزش بازار دارایی و تعهدات باقیمانده مستأجر است .
ج - ریسک تأمین کننده / فروشنده (Suppliers Risk) : این ریسک ناشی از ناتوانی فروشنده دارایی مورد اجاره در تحویل به موقع دارایی یا کارکرد صحیح دارایی است . تأخیر در تحویل دارایی و همچنین عدم کارکرد صحیح دارایی مورد اجاره ، به طور مستقیم در افزایش احتمال نکول تعهدات مستأجرین نقش دارد و این احتمال را افزایش می دهد .        

هنگ كنگ با حجم فعاليت 3/2 ميليارد دلار ، جمهوري خلق چين با حجم فعاليت 1/2 ميليارد دلار ، كره با حجم فعاليت 17/1 ميليارد دلار ، هند با حجم فعاليت 5/10 ميليارد دلار ، تايوان با حجم فعاليت 93/0 ميليارد دلار ، تركيه با حجم فعاليت 72/0 ميليارد دلار ،تايلند با حجم فعاليت 4/0 ميليارد دلار ، پاكستان با حجم فعاليت 37/0 ميليارد دلار ، اندونزي با حجم فعاليت 25/0 ميليارد دلا روعربستان صعودي با حجم فعاليت 18/0 ميليارد دلار.مجموع فعاليت موسسات و شركتهاي ليزينگ در كشورهاي آمريكاي جنوبي ، استراليا ،‌ نيوزيلند و قاره آفريقا مجموعاً 1/3 درصد از حجم فعاليت جهان را به خود تخصيص داده است.در طول 20 سال گذشته حجم فعاليت صنعت ليزينگ در جهان از 9/84 ميليارد دلار به 6/476 ميليارد دلار افزايش يافته است و جز در مقاطعي از سالها كه به دليل مشخص منتج از عوامل و شرايط اختصادي ،‌ داراي كاهشي نسبت به سال قبل از آن بوده است ،‌ روند فعاليت شركتها و موسسات ليزينگ در جهان از رشد صعودي قابل توجهي بوده است.

تركيب فعاليت شركتهاي ليزينگ در اروپا در سال 2001 در بخش خودروهاي سواري 5/33 درصد ، ماشين آلات و تجهيزات صنعتي 25 درصد ، خودروي كار 1/17 درصد ، دستگاه ها و ماشين آلات اداري و خدماتي9/13 درصد ، ‌كشتي ، هواپيما و راه آهن 9/3 درصد و ساير 6/6 درصد را به خود تخصيص داده است.تعداد نيروي انساني فعال در بخش ليزينگ در اروپا حدود 55000 نفر برآورد شده است ، از جمع كل شركتهاي ليزينگ در اروپا تعداد 10 گروه ليزينگي و شركتهاي مستقل بزرگ به تنهائي بيش از 1/22 درصد حجم فعاليت ليزينگ اروپا را به خود اختصاص داده است. با عنايت به آمارها و اطلاعات ارائه شده ، تحليل هاي به عمل آمده نشان مي دهد كه به رغم اينكه حجم فعاليت بخش ليزينگ در سال 2001 نسبت به سال 2000 كاهش داشته است ، ليكن در حقيقت سهم ليزينگ در بازار سرمايه در اين سال در بسياري از كشورهاي جهان بهبود يافته و از رشد قابل قبولي برخوردار بوده است. اين موضوع در خصوص اكثريت كشورهاي اروپائي مصداق دارد ، به طوري كه در مجموع اروپا بر عكس آمريكا و آسيا در بخش ليزينگ داراي رشد مثبت بوده است و سهم بازار آن از 6/23 درصد به 4/29 افزايش يافته است. امروزه ، بر اساس آمار و اطلاعات ، عمليات ليزينگ بعد از بانكها به عنوان دومين شيوه تامين و تخصيص منابع مالي در بخشهاي اقتصادي گوناگون محسوب مي شود. ويژه گي هاي خاص صنعت ليزينگ از عوامل موثر در توسعه صنعت ليزينگ در جهان بوده و روند روز افزون آن در كشورهاي جهان همچنان ادامه دارد. ضرورت و نياز جوامع كشورهاي جهان سوم نيز گسترش اين صنعت در اكثر كشور هاي مذكور و توجه آن به توسعه آن را افزايش داده است.